
Basar hin mga ginsurat na nga mga pag-aradman, an political dynasty o pamilya nga aada ha politika sugad hin nakadukot na ini ha aton kanan nasud kinaiya o sistema politikal hin kadam-an na ka-dekada an naglabay. An mga dinastiya politikal ha Pilipinas nagpapadayon nga nakakaadaptar hiton kahimtang, an mga bag-ohan nga nabutho an naliwan hadton mga dinastiya nga sugad hin napaparong na.
Han nahiuna naton nga Special Report, ha mga probinsya han aton reheyon may mga pamilya nabutho yana nga magkapot hin mga ilihado nga posisyon. Ha pira nga mga bungto may-ada liwat nagliliwan-liwan o nagsasarosalyo la nga mga pamilya diin nagigin kasagaran hini han mga mayor ug vice-mayor.
Dara hini nga nagdudugang an kadamoon han mga dinastiya politikal dinhi ha aton nasud, kaudgan han mga posisyon ha gobyerno an ginkakaptan hin mga politiko nga mga natikang hin dinastiya, sumala hin usa nga pag estudyo. Kun susumahon, dida han mga tuig 1995-1997, nakada hin 31.3% han ngatanan nga mga kongresista ngan 23.1% han mga gobernador an gin liliwanan han ira mga uropod o kapamilya.
Sigun han aton nahiuna nga report, ha kada probinsya han Reheyon 8 nagpapakita hin mga pagdugang hin mga pamilya nga nagsulod ha politika ngan malinampuson nga mga nagdaug hin maglain-lain nga puwesto – tikang ha gobernador, kongresista, mga alkalde, bise-mayor ngada hin mga konsehales han siyudad ug bungto.
Man gud, may-ada posible nga amo la an nalain hini nga mga dinastiya, an bag-o nga napili nga alkalde ha bungto han Dolores, ha probinsya han Eastern Samar. Usa nga ordinaryo nga moloyo, magtitinda hin utanon ha merkado publiko ug waray mga relasyon hin pamilya nga aada yana hin politika ha lokal.
Sumala han aton egin kahimangraw nga mga taga Dolores, an mga botante an sugad hin nag protesta han gintutukod unta nga dinastiya han magbugto nga kun diin an nalingkod nga mayor an mapaliwan han iya magurang nga bugto ngan ini an malugsong kumo bise-mayor.
An Epekto han Dinastiya Politikal
Siyahan, kun aton babalikan an aton mga report ha panahon han mga pangampanya, an isyu han dinastiya sugad hin waray gud dida han mga himangrawon han kadam-an nga mga botante bisan gihapon ha mga pangampanya hin mga kandidato o mga politiko. Sigun hin usa nga comment ha social media han aton una hini nga special report, siring niya “ano man it problema?” Ini an iya reaction han aton estorya kabahin han mga pamilya nga tag pira na kadekada ha politika ngan nagdudugang an ira kaapi han mga pamilya nga naentra ha politika.
Ano man gud it problema hini kun amo naman gud it aton kamutangan hiton politika ha lokal ngan nasyonal, nakakabulig ba ini hiton aton maiha na nga pag-antos ngan mga hingyap nga makahaw-as an kadam-an han malangra nga kamutangan hit kapobrehan? O kun pahiaraay, inilobay nala ini kay asya daw la ini an sinisiring hit mga langyawanon nga it mga Pinilipino mag ilob o kun tawagon “resilient?” Kay basta la nagpapakatagamtam gihapon an mga molopyo hin tag pira nga kantidad ha kada naabot it piniliay o election.
Ini nga pulong nga resilient masukot naton ini mahibatian hiton aton mga opesyales hit gobyerno labi na kun kahuhuman la nga umigo an mga kalamidad natural ngan nananagang hin mga pagsuson hiton kaatrasado hit bulig (reponse) han gobyerno.
Kun aton man gud pagpapaklion an 1987 Philippine Constitution ha Article II, Section 26: “The State shall guarantee equal access to opportunities for public service, and prohibit political dynasties as may be defined by law.”
Pero ha luyo hini nga probisyon han aton Constitution, an Sangguniang Kabataan Reform Act of 2016 an amo la nga balaud an hul-os nga nahipapatuman kasumpay han kabutangan han political dynasties dinhi ha Pilipinas.
Asya gud la ini an siyahan nga balaod ha Pilipinas nga may-ada egin didire o restriction dida han anti-political dynasty para hin mga elihado nga posisyon nga egin lalarang han 1987 Philippine Constitution.
Pira na nga mga balaodnon an egin salawad kabahin han pagpugong hin mga political dynasty, may-ada pa ngani kutob ha pagkayana pending pa ha Kongreso. May mga hugpo an nanawagan han Kongreso nga igpasa na an Anti-Dynasty Law kundi sugad hin egin papasa-pasa la ini ngada han kada nasunod nga mga miyembro han kongreso tikang pa han tuig 1987 ngada yana nga mga panahon.
Dinastiya ngan Kapobrehan
Sigun hin mga pagsusi, may mga datos nga nagawas an mga dinastiya politikal naglilimetar hin kompitisyon, (aton makikita dida han naglabay nga piniliay nga sugad hin kulang an mga nakandidato ha aton mga probinsya ngan han kadam-an nga mga bungto), nagtitika-duro an kurapsyon, kapobrehan ngan an pag abuso ha poder.
An political dynasties dinhi ha aton nasud nagpapamatuod nga may kalabutan han nagpapabilin nga kamutangan ngan an ira mga interes diri paborable ngada han mga molopyo nga unta ira gin seserbihan.
Sumala hin pag aradman nga gindumara ni Ronald Mendoza, dean han Ateneo School of Government, may titulo nga “Reducing inequality in the Philippines: Rationale and Reforms,” diin iya gin tagan doon nga gin ibetaran unta han Pilipinas an political dynasty agud nga matuman an tinatawag nga “inclusive democracy” o kun an tinuod nga makatagamtam han kadam-an nga mga molopyo ha sirong hin demokrasya.
Egin pahamtang ni Mendoza nga nagin pakyas an aton nasud nga magin abyerto an politika ngan imbes nagin kawsa hin diri tuhay nga pagdumara han gobyerno.
Samtang, dinhi ha aton reheyon, an poverty incidence han mga pobre nga pamilya gin babana-bana nga nakada hin 28.9 pursiento. An karuyag sidngon hini dida han first semester han 2021, nakada hin tulo (3) ha kada napulo (10) nga mga pamilya an mga pobre o kun hin-o an ira pangita (income) ubos kaupay han tinatawag nga poverty threshold, o kun nangangahulugan nga an kinahanglan nga kantidad nga makakasapar nga makapalit han panguna nga kinahanglanon para hin food ngan non-foods.
Ha siyahan nga semester han 2021, an poverty incidence han mga pamilya ha Eastern Samar gin babana-bana nga nakada hin 36.0 percent; ha Leyte (excluding Tacloban City) may-ada 31.3 percent; ha Samar ha 30.0 percent; Southern Leyte may 25.5 percent; ha Northern Samar may 23.1 percent; ngan an Biliran nakada hin 22.4 percent.
Ha suma total, an bug-os nga Reheyon Utso nagpapabilin gihapon nga kaapi han mga pobre nga reheyon ha bug-os nga Pilipinas.
Ini nga Special Report an nahimugso pinaagi han suporta tikang ha Internews Philippines.